نفقه فرزند

به لحاظ شرعی و قانونی، پدر خانواده، مکلف به تامین نیازهای مالی و مادی اعضای خانواده است. در قانون، پرداخت نفقه زن، بر عهده همسر او قرار گرفته است و اولویت در پرداخت نفقه فرزندان، با پدر خانواده است. در درجه اول، پدر خانواده، مکلف به تامین نیازهای مادی و مالی فرزندان است.

در صورت عدم توان مالی پدر، در پرداخت نفقه فرزندان، اولویت با جد و اجداد پدری و پس از آن با مادر و اجداد مادری خواهد بود. عدم پرداخت نفقه، در صورتی که مسئول پرداخت، تمکن مالی داشته باشد، جرم بوده و برای آن، مجازات تعیین شده است. اما، سوالی که همواره وجود دارد، این است که، مبلغ نفقه فرزند، چقدر است و بر چه مبنایی تعیین می گردد؟

از این رو، در این مقاله، قصد داریم به بررسی موضوع نفقه فرزند و شرایط تعلق آن به فرزندان بپردازیم؛ سپس، محاسبه میزان نفقه فرزند دختر و پسر را توضیح دهیم و در خصوص مجازات عدم پرداخت نفقه، از منظر قانون حمایت خانواده صحبت کنیم. چنانچه، پیرامون این موضوع، سوالاتی دارید، با ما همراه باشید.

نفقه فرزند

از جمله تکالیفی که والدین، در قبال فرزندان خود بر عهده دارند، این است که رفاه زندگی و معاش فرزندان خود را تامین کنند. قانون مدنی، در این خصوص، نهاد حقوقی نفقه را مورد پیش بینی قرار داده و آن را شامل خوراک، پوشاک، مسکن، هزینه های درمانی و بهداشتی و هزینه سایر نیازهای متعارف دانسته است. از جمله افرادی که نفقه به آن ها تعلق می گیرد، زوجه و اقارب می باشند که اقارب، شامل فرزندان نیز می شوند.

بر اساس مقررات قانونی، مسئول پرداخت نفقه فرزند، در درجه اول، پدر فرزند است. بر اساس ماده 1199 قانون مدنی، در بحث مربوط به نفقه اقارب، نفقه اولاد یا فرزندان، بر عهده پدر آن ها می باشد. پس از اینکه پدر فوت کند یا به لحاظ امکانات مالی، نتواند به فرزند خود نفقه ای بپردازد، می توان، اقدام به مطالبه نفقه فرزند از پدربزرگ کرد.

با ارائه دادخواست مطالبه نفقه فرزند از پدربزرگ، از دادگاه خواسته می شود تا با تعیین مبلغ نفقه فرزند و محاسبه میزان نفقه فرزند دختر و پسر، حکم به پرداخت مبلغ نفقه فرزند، توسط پدربزرگ نمایند. در صورت عدم استطاعت مالی پدربزرگ به پرداخت میزان نفقه فرزند دختر و پسر، اولویت، با جدات پدری با رعایت دوری و نزدیکی است و پس از آن، با مادر و جدات مادری خواهد بود

شرایط تعلق نفقه به فرزند

نفقه فرزند با نفقه زن، از برخی جهات با هم متفاوت هستند. نفقه زن شاغل و غیر شاغل، در هر حال، بر عده مرد است و در صورت استنکاف از پرداخت، زوجه می تواند با ارائه دادخواست، صدور حکم به پرداخت نفقه را از دادگاه بخواهد. اما، بر اساس آنچه در قانون مدنی آمده است، شرایط تعیین مبلغ نفقه فرزند و تعلق نفقه به فرزند، متفاوت است، شرایط تعلق نفقه به فرزند عبارتند از:

یکی از شرایط پرداخت نفقه به فرزند، بر اساس قانون، این است که فرزند، زیر سن بلوغ باشد یا در صورتی که بالای سن بلوغ است، مال کافی نداشته باشد و نتواند به وسیله اشتغال، معیشت خود را تامین کند. بنابراین، در صورتی که فرزند، به سنی برسد و بتواند کار کند، پرداخت مبلغ نفقه فرزند، ضروری نیست. اما. همانگونه که گفتیم، زوجه، حتی اگر شاغل باشد نیز، مستحق دریافت نفقه است. 

بر خلاف زن که می تواند بابت مطالبه نفقه گذشته خود، به دادگاه خانواده مراجعه نموده و دادخواست مطالبه نفقه بدهد؛ فرزند، حقی بر نفقه گذشته نداشته و تنها می تواند بابت مطالبه مبلغ نفقه، در زمان حال اقدام نماید و از دادگاه بخواهد میزان نفقه فرزند دختر و پسر را در ایام حال مشخص نموده و مسئول پرداخت را ملزم به پرداخت مبلغ نفقه فرزند نماید

از جمله شرایط تعلق نفقه به فرزند، آن است که در پرداخت نفقه به وی، توانایی یا استطاعت مالی نفقه دهنده، در نظر گرفته شود، اما در پرداخت نفقه زن و تعیین مبلغ نفقه زن، نیازهای مالی زن، مدنظر گرفته می شود.  بنابراین، در تعیین مبلغ نفقه فرزند دختر و پسر، استطاعت مالی نفقه دهنده، معیار است

در قسمت های قبل، به بررسی نفقه فرزند و شرایط تعلق نفقه به فرزند پرداختیم و گفتیم که بر خلاف نفقه زن، تعیین مبلغ نفقه فرزند و محاسبه میزان نفقه فرزند دختر و پسر، تابع شرایط مخصوص به خود است. در این قسمت، قصد داریم در خصوص مبلغ نفقه فرزند، صحبت کنیم و نحوه تعیین و محاسبه میزان نفقه فرزند دختر و پسر را توضیح دهیم.

بر اساس ماده 1204 قانون مدنی، پرداخت نفقه اقارب، با در نظر گرفتن استطاعت مالی نفقه دهنده و نیازهای نفقه گیرنده و رفع آن ها، صورت می گیرد. بر این اساس، محاسبه میزان نفقه فرزند دختر و پسر، بر اساس استطاعت یا توانایی مالی کسی که موظف به پرداخت نفقه است و بر طرف شدن نیازهای نفقه گیرنده، نظیر خوراک، پوشاک، مسکن، آموزش و سایر موارد، تعیین می شود. در صورتی که دعوای پرداخت نفقه فرزند، در دادگاه مطرح شود، دادگاه، به موضوع رسیدگی و مبلغ نفقه فرزند را تعیین می کند.

در واقع، مبلغ نفقه فرزند، میزان مشخص و ثابتی نداشته و به همین دلیل، پس از ارائه دادخواست، قاضی، برای تعیین مبلغ نفقه فرزند و محاسبه میزان نفقه فرزند دختر و پسر، با صدور قرار کارشناسی، پرونده را به کارشناس نفقه ارجاع می دهد تا وی، با توجه به استطاعت مالی نفقه دهنده و شرایط و نیازهای نفقه گیرنده، مبلغ نفقه را تعیین کند. کارشناس تعیین نفقه، مبلغ نفقه فرزند را بر اساس توانایی مالی مسئول پرداخت نفقه، عرف اجتماعی، نیازهای فرزند، تعداد فرزندان و مسائلی از این قبیل، تعیین کرده و قاضی، با در نظر گرفتن نظر کارشناس، حکم پرداخت مبلغ نفقه فرزند را صادر می کند.

مجازات عدم پرداخت نفقه فرزند

در قسمت قبل، توضح دادیم که در تعیین مبلغ نفقه فرزند و محاسبه میزان نفقه فرزند دختر و پسر، توسط قاضی دادگاه خانواده، استطاعت مالی منفق، یعنی استطاعت مالی شخص نفقه دهنده و نیازهای نفقه گیرنده، در نظر گرفته خواهد شد. در این قسمت، قصد داریم، در خصوص مجازات عدم پرداخت نفقه فرزند، در صورت استطاعت مالی نفقه دهنده صحبت کنیم و مجازات عدم پرداخت مبلغ نفقه فرزند را از منظر قانون حمایت از خانواده بگوییم.

همانگونه که گفتیم، پرداخت نفقه فرزند با وجود داشتن استطاعت مالی، لازم و ضروری است. از جهت آنکه فرزندان، قادر به تامین معاش خود نیستند ، قانون گذار، برای عدم پرداخت نفقه، مجازات تعیین کرده است. این مجازات، قابل اعمال بر کسی است که پرداخت نفقه فرزند بر عهده وی است. بر اساس ماده 53 قانون حمایت خانواده، هرکس با داشتن استطاعت مالی، از پرداخت نفقه اشخاص واجب النفقه مانند فرزندان خودداری کند، به حبس تعزیری درجه شش، معادل شش ماه تا دو سال حبس، محکوم خواهد شد